Τα βλαστοκύτταρα είναι αρχέγονα αδιαφοροποίητα πολυδύναμα κύτταρα, από τα οποία μπορούν να δημιουργηθούν όλοι οι εξειδικευμένοι τύποι κυττάρων του ανθρώπινου οργανισμού.
Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από εκατοντάδες διαφορετικά είδη κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά είναι υπεύθυνα για διάφορες βασικές λειτουργίες, όπως το να κάνουν την καρδιά μας να χτυπά, τον εγκέφαλό μας να σκέφτεται, τα νεφρά μας να καθαρίζουν το αίμα, την επιδερμίδα μας να ανανεώνεται και ούτω καθεξής.
Ο ρόλος των βλαστοκυττάρων είναι να φτιάχνουν όλους τους υπόλοιπους τύπους κυττάρων του οργανισμού.
Τα βλαστικά κύτταρα βρίσκονται μέσα στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα, το αίμα δηλαδή που περνάει από τον πλακούντα στο μωρό μέσω του ομφαλίου λώρου. Ουσιαστικά ο γυναικολόγος κάνει λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος από το οποίο μετά από επεξεργασία θα συλλεχθούν τα βλαστικά κύτταρα.
Οι βασικές κατηγορίες βλαστικών κυττάρων που απομονώνονται από τον ομφάλιο λώρο είναι δύο:
I. Τα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αιμοποιητικό μόσχευμα, εναλλακτικά του μυελού των οστών, για την ανασύσταση του αιμοποιητικού συστήματος.
II. Τα μεσεγχυµατικά βλαστικά κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού περιαγγειακού ιστού και της ζελατινώδους ουσίας του Γουόρτον του ομφάλιου λώρου (Wharton's jelly), που μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποστηρικτικά για την αναγέννηση, αποκατάσταση ή επανόρθωση κατεστραμμένων ιστών και οργάνων.
Η λήψη των βλαστοκυττάρων γίνεται γρήγορα και ανώδυνα. Την ώρα του τοκετού, αφού έχει γεννηθεί το μωρό και έχει αποκοπεί από τον ομφάλιο λώρο, γίνεται η λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος από το υπόλοιπο τμήμα του ομφάλιου λώρου που είναι συνδεδεμένο με τον πλακούντα, καθώς αυτός βρίσκεται ακόμα κολλημένος στη μήτρα.
Η λήψη γίνεται με μια ειδική συσκευή που την προμηθεύεται το ζευγάρι από την εταιρεία φύλαξης βλαστικών κυττάρων της επιθυμίας του.
Μόλις τελειώσει η λήψη, το αίμα δίδεται στους γονείς οι οποίοι το παραδίδουν στην εταιρεία. Στη συνέχεια το ομφαλοπλακουντιακό αίμα αποστέλλεται στο εργαστήριο που το επεξεργάζονται ειδικοί βιολόγοι και διαχωρίζουν τα βλαστικά κύτταρα.
Η λήψη του ομφαλοπλακουντιακού αίματος γίνεται κατά τον ίδιο τρόπο και στη διάρκεια της καισαρικής τομής. Επίσης μπορεί να γίνει εκτός των βλαστοκυττάρων, και συντήρηση τμήματος ομφαλίου λώρου για μελλοντική χρήση.
Το τμήμα του ομφαλίου λώρου το αφαιρεί ο γυναικολόγος, αφού έχει συλλέξει τα βλαστικά κύτταρα, τοποθετείται σε διαφορετική συσκευή, και παραδίδεται στους γονείς.
Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να φυλαχθούν και να χρησιμοποιηθούν από το παιδί σας (ως απόλυτα συμβατά εφόσον προέρχονται από τον ίδιο οργανισμό), τα αδέλφια του ή άλλο μέλος της οικογένειάς σας με την προϋπόθεση ότι υπάρχει σχετική συμβατότητα μεταξύ τους.
Η οικογένεια είναι η πρώτη πηγή από την οποία αναζητείται συμβατός δότης για τις ανάγκες της αλλογενούς μεταμόσχευσης.
Τα ποσοστά επιβίωσης ασθενών που έλαβαν βλαστοκύτταρα μέσα από την οικογένεια για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών είναι οκτώ φορές υψηλότερα, συγκρινόμενα με τη λήψη μοσχεύματος από άγνωστο δότη ενώ στη δεύτερη περίπτωση θα πρέπει ο ασθενής μετά τη θεραπεία να λαμβάνει συχνά εφ όρου ζωής ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για να μην γίνει απόρριψη.
Ακριβώς επειδή τα βλαστοκύτταρα έχουν ως φυσιολογικό ρόλο να αντικαθιστούν άρρωστα ή νεκρά κύτταρα, οι επιστήμονες συνέλαβαν την ιδέα να χρησιμοποιήσουν βλαστοκύτταρα ως θεραπεία για άτομα με διάφορες ασθένειες.
Η ιδέα είναι πως δίνοντας στον ασθενή βλαστοκύτταρα ή διαφοροποιημένα κύτταρα που έχουν προέλθει από βλαστοκύτταρα, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις ιδιότητες των κυττάρων αυτών για να θεραπεύσουμε τον εν λόγω ασθενή. Παραδείγματος χάριν, δίνοντας σε έναν ασθενή με έμφραγμα ένα μόσχευμα βλαστοκυττάρων ως θεραπεία, ο στόχος μας θα ήταν τα βλαστοκύτταρα να διορθώσουν τη βλάβη που προκλήθηκε στην καρδιά.
Έτσι, παρέχοντας μοσχεύματα βλαστοκυττάρων ενισχύουμε την ικανότητα του σώματος να θεραπεύεται, ξεπερνώντας τα όρια που τίθενται από τον περιορισμένο αριθμό των υπαρχόντων βλαστοκυττάρων. Προτού όμως τα βλαστοκύτταρα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται ευρέως στην κλινική, υπάρχουν προβλήματα που χρήζουν αντιμετώπισης: η ασφάλεια του ασθενή, αφού κάποια βλαστοκύτταρα μπορούν να δημιουργήσουν όγκους καθώς και η ανοσολογική απόρριψη του μοσχεύματος.
Μόλις αυτά τα προβλήματα αντιμετωπιστούν, τα βλαστοκύτταρα θα μεταμορφώσουν κατά πάσα πιθανότητα τη σύγχρονη ιατρική. Σε μία με δύο δεκαετίες, οι περισσότεροί μας μπορεί να γνωρίζουμε κάποιον που να έχει δεχθεί μόσχευμα βλαστοκυττάρων, ή να έχουμε δεχθεί οι ίδιοι.
Τα βλαστοκύτταρα έχουν το δυναμικό να θεραπεύσουν κάποιες από τις σημαντικότερες ασθένειες που μαστίζουν την ανθρωπότητα, όπως τον καρκίνο, την καρδιοπάθεια, το Πάρκινσον, τη σκλήρυνση κατά πλάκας, το εγκεφαλικό, τη νόσο του Huntington, τον τραυματισμό του νωτιαίου μυελού, και διάφορες άλλες. Προς το παρόν, υπάρχουν λίγες θεραπείες με βλαστοκύτταρα που έχουν δειχθεί από επιστήμονες ως ασφαλείς και αποτελεσματικές. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών για αντιμετώπιση λευχαιμιών, λεμφωμάτων, αναιμιών και μυελοδυσπλαστικών διαταραχών.
Τρέχουσες θεραπευτικές εφαρμογές περιλαμβάνουν αναγέννηση δέρματος, χόνδρων, συνδέσμων, νευρικού ιστού καθώς και αντιμετώπιση κακοηθειών συμπαγών ιστών ενώ υπό έρευνα βρίσκεται η εφαρμογή τους σε εγκεφαλικούς τραυματισμούς, σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι και τύπου ΙΙ και καρδιακές νόσους.